کد مطلب:19188 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

كيفيت مرگ مؤمنان و كافران چگونه است و ديدگاه روايات اسلامي در اين باره چيست؟

مرگ عبارت است از نوشيدن عصارة حيات كه براي مؤمنان بسيار گوارا، لذّت بخش و نشاط آور و براي كافران رنج آور و اسفبار و اندوهناك. اما جريان مردن مؤمنان به اين وضع است كه هنگام مرگ آنان فرشتگان الهي نازل و پيامبر و پيشوايان معصوم(ع) براي اينان متمثل مي شوند و به آنان مي گويند: ما دوستان شما در دنيا و آخرت خواهيم بود و هيچ خوف و ترسي نداشته باشيد، نويد باد شما را به بهشت كه هر آنچه خواستيد در آن است: «إنّ الّذين قالو رَبُّنا الله ثُمّ استَقاموا تَتَنزَّلُ عَلَيهم المَلئِكَة ألاّ تَخافوا ولا تَحزنوُا وأبْشروا بالجنّة الّتي كنتم توُعدون نَحن أولياؤكم في الحيوة الدُّنيا و فِي الاخرة ولكم فيها ما تشتهي أنفسكم ولكم فيها ما تَدّعون» فصلت/30ـ31؛ [آنان كه گفتند پروردگار ما خداي يگانه است و سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنان نازل مي شوند كه نترسيد و غمگين نباشيد. بشارت باد بر شما به همان بهشتي كه پيامبران الهي وعده دادند. ما ياران و مددكاران شما در زندگي دنيا و در آخرت هستيم و براي شما هر چه بخواهيد در بهشت فراهم است و هر چه طلب كنيد به شما داده مي شود.] بسياري از مفسّران برآنند كه اين امور هنگام مرگ رخ مي دهد. به ويژه اين كه فرشتگان گويند ما دوستان شما در دنيا و آخرت هستيم. اين تعبير نشانه آن است كه اين گفتار هنگام احتضار خواهد بود. اما جريان مردن كافران به اين وضع است كه شربت مرگ براي آنان سخت ناگوار، تلخ، و استقبال فرشتگان عذاب از آنها با گرزهاي آتشين است. براي روشن شدن دو جريان ياد شده چند نمونه از اخبار ارائه مي شود:

1ـ از پيامبر اكرم اسلام(ص) سؤال شد: فرشته مرگ چگونه جان آدمي را مي گيرد؟ فرمود: فرشتة مرگ هنگام مردن مؤمن نزد وي آن گونه مي ايستد كه بردەاي ذليل نزد مولا. او و يارانش نزد مؤمن مي ايستند و نزديك نمي شوند تا اين كه نخست فرشتة مرگ سلام كند و به او بشارت به بهشت دهد؛(من لا يحضر 1/135.)

2ـ امام صادق(ع) فرمود: «إذا حيل بينه و بين الكلام أتاه رسول الله(ص) و من شاء الله، فجلس رسول الله(ص) عن يمينه و الآخر عن يساره، فيقول له رسول الله(ص): أمّا ما كنتَ ترجوا فهو ذا أمامك و أما ما كنت تخاف منه فقد آمنت منه. ثم يفتح له باب إلي الجنّة، فيقول: هذا منزلك في الجنّة فإن شئت رددناك إلي الدّنيا و لك فيها ذهبٌ و فضّة، فيقول: لا حاجة في الدّنيا...» (همان 6/196)؛ [هنگامي كه بين مؤمن و بين قدرت بر گفتن حائل مي شود، يعني نتواند سخن بگويد پيامبر خدا(ص) و كساني كه خدا خواهد كنار او مي آيند. رسول خدا(ص) سمت راست شخص و ديگران به جانب چپ او مي نشينند. رسول خدا شروع به سخن كرده مي فرمايد آنچه را اميدوارش بودي اكنون روبروي توست (ديدار پيامبر و ائمه) و امّا آنچه را از آن مي ترسيدي (كيفر) از آن ايمن هستي. سپس دري از بهشت برايش گشوده مي شود و رسول خدا مي فرمايد: اين منزل تو در بهشت است. اگر خواستي تو را به دنيا باز مي گردانيم كه در آن جا طلا و نقره است. محتضر در اين هنگام مي گويد: مرا نيازي به دنيا نيست؛ تا اين كه مي فرمايد: وقتي او را در قبر گذاشتند همان در بهشتي كه رسول خدا(ص) به او نمود بر او گشوده مي شود و نور، خنكي و بوي خوش آن بر او داخل مي گردد.

سَدِير صيرفي (راوي خبر) در ادامه مي گويد: گفتم: يابن رسول الله(ص) پس فشار قبر چه مي شود؟ فرمود: هرگز چنين چيزي براي مؤمنان نيست؛ «فأين ضغطة القبر؟ فقال: هيهات ما علي المؤمنين منها شيءٌ».

3ـ امام صادق(ع) فرمود كسي از دوستان ما كه دشمنان ما را دشمن دارد نخواهد مرد جز اين كه رسول خدا(ص)، امير المؤمنين، امام حسن و امام حسين(ع) در حال احتضار كنار او آمده و به او نويد بهشت مي دهند و اگر كسي ما را دوست نداشته باشد آن ذوات مقدس را به حالتي كه دشمن او باشند خواهند ديد. دليل اين سخن كلام امير مؤمنان است:

يا حار هَمْدان مَنْ يَمُتْ يَرَني مِنْ مؤمن أو منافق قُبُلاً (بحار 6/179)

5ـ ام كلثوم در دقايق پاياني حيات پدر بزرگوارش در برابر او گريه مي كرد. امير مؤمنان فرمود: چرا گريه مي كني دختر مهربانم؟ گفت: به ياد مي آورم كه در همين ساعت از ما مفارقت مي كني آن حضرت فرمود: گريه مكن. به خدا سوگند اگر مي ديدي آنچه پدرت مي ديد گريه نمي كردي. حبيب، راوي خبر مي گويد: پرسيديم چه مي بيني اي امير مؤمنان؟ فرمود: فرشتگان آسمان و پيامبران را مي بينيم كه پشت در پشت هم ايستادەاند تا مرا ملاقات كنند. اين است برادرم محمد رسول خدا(ص) نزد من نشسته مي فرمايد: بيا، آنچه در پيش داري بهتر از دنيايي است كه در آن هستي.

6ـ امام حسن مجتبي(ص) فرمود من بر دو خصلت گريه مي كنم: يكي براي ترسي كه از امور اخروي در پيش دارم و ديگري براي فراق و جدايي دوستان: «انما أبكي لخصلتين: لهول المطلع و فراق الأحبّة» (بحار 6/159) گريه و ناله سلاح مؤمن است: «وسلاحه البكاء» (مفاتيح الجنان، دعاي كميل) مؤمن اگر از ترس نفوذ ابليس از بيرون و سلطه نفس امّاره از درون ننالد و خود را تصفيه نكند آينده او خطرناك خواهد بود.

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 4 (معاد در قرآن)